پیغام خطا

Notice: Undefined offset: 1 در counter_get_browser() (خط 70 از /home/razavimet2/domains/razavimet.ir/public_html/sites/all/modules/counter/counter.lib.inc).
چاپ

ویژگی‌های آب و هوایی استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوي داراي وسعتي بيش از 127 هزار كيلومترمربع مي باشد كه بين مدار جغرافيايي 33 درجه و 52 دقيقه تا 37 درجه و 42 دقيقه عرض شمالي از خط استوا و 56 درجه و 19 دقيقه تا 61 درجه و 16 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرارگرفته است

استان خراسان رضوی از تنوع اقلیمی برخوردار است، اما به طور کلی جزو مناطق نیمه خشک کشور به شمار می‌رود. روشهای طبقه بندی اقلیمی متفاوتی وجود دارد که هر یک از آنها برای منطقه خاصی دقت بیشتری دارد و دارای محاسن و معایبی می باشند و در این تحقیق از روش طبقه بندی اقلیمی دومارتن گسترش یافته  جاماب (روش دکتر خلیلی ) استفاده شده است .

در روش طبقه بندی اقلیمی دومارتن گسترش یافته ( روش دکتر خلیلی) متغیرهای هواشناسی مورد نیاز ، میانگین بارندگی سالیانه و میانگین درجه حرارت سالیانه می باشد.

:Tمیانگین دمای سالانه بر حسب درجه سانتیگراد

 :Pمیانگین بارندگی سالیانه بر حسب میلیمتر

 :mمیانگین حداقل دما در سردترین ماه سال بر حسب درجه سانتیگراد

A i: شاخص  خشکی دومارتن (Aridity  Index)

اقالیم مختلف  طبقه بندی شده به همراه ضرایب  خشکی  مربوطه در جدول ذیل آمده است .

جدول 1- اقالیم مختلف و ضرایب خشکی مربوطه در روش دومارتن

ضریب خشکی

نوع اقلیم

5-0

10-5

20-10

24-20

28-24

35-28

55-35

بیشتر از 55

فرا خشک

خشک بیابانی

نیمه خشک

مدیترانه ای

نیمه خشک

مرطوب

خیلی مرطوب نوع الف

خیلی مرطوب نوع ب
 

در روش دومارتن گسترش یافته جاماب متغییری بنام میانگین حداقل دما در سردترین ماه سال (m) تعریف شده است که بر اساس این متغییر ، هر گروه اقلیمی دومارتن به چهار گروه دمایی تقسیم شده است . زیرا طبقه بندی دمایی که بر حسب m تعریف شده اند عبارتند از :

1-5 < m اقلیم گرم

2-0 < m اقلیم معتدل

3-7 - m اقلیم سرد

4-7 - m اقلیم فرا سرد

به این ترتیب هر گونه اقلیمی در این روش با یک رابطه دو حرفی بصورت IAmj  تعریف می گردد

- طبقه بندی اقلیمی منطقه مطالعاتی به روش دومارتن گسترش یافته (روش دکتر خلیلی)

پهنه بندی اقلیمی در منطقه مورد مطالعه برای ایستگاههایی که دارای آمار بلند مدت قابل قبول می باشد به روش دومارتن گسترش یافته انجام گرفت.

که برای این مهم پارامترهای طویل المدت به این شرح می باشد:

:Tمیانگین دمای سالانه بر حسب درجه سانتیگراد                           

 :Pمیانگین بارندگی سالیانه بر حسب میلیمتر

 :mمیانگین حداقل دما در سردترین ماه سال بر حسب درجه سانتیگراد

 A i: شاخص خشکی دومارتن

جدول 2- طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد مطالعه به روش دومارتن گسترش یافته

دوره آماری

اقلیم

Aj

M

P

T

ایستگاه

ردیف

1371

خشک بیابانی سرد

5/6

1/2-

3/166

7/15

تربت جام

1

1337

نیمه خشک سرد

2/10

9/3-

8/246

2/14

تربت حیدریه

2

1333

خشک بیابانی سرد

3/6

2/0-

8/176

2/18

سبزوار

3

1363

خشک بیابانی معتدل

6/6

2/1

3/187

2/18

سرخس

4

1363

نیمه خشک سرد

6/13

6/4-

2/308

7/12

قوچان

5

1365

خشک بیابانی معتدل

7/6

3/0

8/185

9/17

کاشمر

6

1363

خشک بیابانی سرد

7/8

9/2-

3/205

6/13

گلمکان

7

1366

فراخشک سرد

7/4

8/0-

9/128

4/17

گناباد

8

1329

خشک بیابانی سرد

2/9

7/1-

8/233

5/15

مشهد

9

1369

خشک بیابانی سرد

5/9

5/3-

6/232

4/14

نیشابور

10

1381

نیمه خشک سرد

4/10

4/4-

4/232

3/12

فریمان

11

1387

خشک بیابانی سرد

9/8

8/0-

9/226

5/15

درگز

12

1385

فراخشک سرد

3/4

4/2-

9/119

18

خواف

13

1385

فراخشک سرد

6/4

2/1-

127

9/17

تایباد

14

1387

خشک بیابانی سرد

6/7

7/0-

7/199

2/16

جغتای

15

1388

فراخشک معتدل

1/4

6/1

7/122

8/19

بردسکن

16

1388

نیمه خشک معتدل

6/10

4/0

5/276

2/16

کلات

17
 

 

بر اساس طبقه بندی اقلیمی دکتر کریمی که با استفاده از سه شاخص گرما، سرما و رطوبت اقلیم منطقه را معرفی می نماید؛ اکثر نواحی استان به جز قسمتهای محدودی از شهرستان تربت حیدریه ، سایر نواحی استان دارای اقلیم نیمه خشک می باشد.

بر اساس طبقه بندی اقلیمی ایوانف که بر اساس مقایسه بارندگی و تبخیر استوار است، اکثر شهرستانهای شرقی، غربی ، جنوبی ومرکزی استان دارای اقلیم بیابانی می باشد.

بر اساس طبقه بندی اقلیمی آمبرژه که بر اساس تقسیم بارندگی بر دما(حداقل و حداکثر) به جای محاسبه میانگین دمای متوسط سال یا ماه استوار است؛ کل استان دارای اقلیم خشک سرد و فقط شهرستان قوچان دارای اقلیم نیمه خشک سرد می‌باشد.

طبق طبقه بندی کوپن که بر اساس بارش و میانگین دمای ماهانه و سالانه انجام شده است ؛ استان خراسان رضوی دارای اقلیم خشک سرد می باشد. بطور کلی اقلیم استان خراسان رضوی خشک و نیمه خشک سرد می باشد.

از خصوصیات بارندگی در استان خراسان رضوی ، بارش در فصل سرد سال با توزیع غیر نرمال است. بارشهای سیل آسا، کوتاه مدت و رگباری قسمت عمده بارندگیهای سالیانه را تشکیل میدهد. متوسط بارش استان طی دوره آماری(1394-1368) 5/207 میلی‌متر محاسبه شده است . این در حالی است که متوسط بارندگی ایران 243 میلی‌متر و متوسط بارش جهان 780 میلی‌متر برآورد شده است. ملاحظه می‌گردد که بارندگی استان خراسان رضوی، حدود یک چهارم متوسط بارش جهانی بوده و جزء مناطق کم باران جهان محسوب می‌گردد. توزیع بارش استان یکنواخت نبوده و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.

کمترین بارش متوسط سالانه خراسان رضوی در شهرستان خواف به مقدار 4/120 میلی‌متر بوده و بیشترین مقداردر قوچان به مقدار 2/308 میلی‌متر محاسبه گردیده است.  بارش متوسط سالانه دوره آماری در مشهد 8/233 میلی‌متر می باشد. از دیگر خصوصیات بارندگی در خراسان رضوی بارش در فصل سرد با توزیع غیر نرمال است. بارشهای سیل آسا، کوتاه مدت و رگباری قسمت عمده بارندگیهای سالانه را تشکیل میدهد.

از نظر دمایی، استان خراسان رضوی دارای تابستانهای گرم وزمستانهای نسبتا سرد است و میانگین درجه حرارت سالانه از شمال به جنوب افزایش می یابد به گونه ای که میانگین سالانه دمای شهرستان فریمان 3/12درجه سانتی‌گراد بوده و سردترین منطقه خراسان رضوی محسوب می شود. در حالیکه شهرستان سبزوار با دمای میانگین سالانه 3/18 درجه سانتی‌گراد گرمترین استان محسوب می شود. میانگین بیشینه دمای استان 5/22 درجه و میانگین کمینه دمای استان طی دوره آماری 3/9 درجه سانتی‌گراد محاسبه شده است.

کمینه مطلق استان خراسان رضوی مربوط به شهرستان قوچان با 4/25- درجه سانتی‌گراد و بیشینه مطلق مربوط به سرخس با 6/47 درجه سانتی‌گراد می باشد. میانگین سالانه دمای استان خراسان رضوی 9/15درجه سانتی‌گراد می باشد

در میان ایستگاههای مورد مطالعه استان خراسان رضوی، شهرستان قوچان و فریمان با میانگین سالانه 97 روز و 92 روز طی دوره آماری بیشترین تعداد روزهای یخبندان و سرخس و کاشمر با میانگین سالانه 37 روز طی دوره آماری کمترین تعداد روزهای یخبندان استان را دارا ست. بطور کلی میانگین سالانه تعداد روزهای یخبندان استان 65 روز می باشد. و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.

در میان ایستگاههای مورد مطالعه استان خراسان رضوی، شهرستان فریمان با میانگین رطوبت نسبی سالانه 61 درصد مرطوبترین شهر و شهرستان گناباد با 39 درصد خشک ترین شهر استان می باشد. به طور کلی میانگین سالانه رطوبت نسبی استان 47 درصد محاسبه گردیده است. و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.

میانگین سالانه ساعات آفتابی استان خراسان رضوی در دوره آماری 2977 ساعت محاسبه گردیده است که بیشترین مقدار به میزان 9/3295 ساعت در شهرستان خواف و کمترین مقدار 5/2645 ساعت مربوط به شهرستان درگز است. در ماههای سرد سال که فعالیت سیستم های هواشناسی افزایش می یابد بر مقدار ابرناکی آسمان افزوده شده و ساعات تابش آفتاب کاهش می یابد که کاهش طول روز در فصول سرد را  نیز باید به آن افزود. در ماههای گرم سال ودر فصل تابستان که از مقدار پوشش ابری آسمان کاسته می شود، بر تعداد ساعات آفتابی افزوده می‌گردد که تغییرات طول روز در طول ماههای مختلف سال نیز بر تعدد ساعات آفتابی تاثیر می‌گذارد.

میانگین سالانه تبخیر استان خراسان رضوی در دوره آماری 2143 میلی‌متر محاسبه شده است که بیشترین مقدار 4/3273 میلی‌متر در شهرستان خواف و کمترین مقدار 4/1489 میلی‌متر در شهرستان قوچان است.

بیشترین سرعت وزش باد در استان خراسان رضوی طی دوره آماری بلند مدت، 29متر بر ثانیه در شهرستان سرخس ثبت گردیده است.

توده های هوای موثر بر استان خراسان رضوی طی فصل گرم سال که از اوایل بهار تا اوایل پاییز ادامه دارد عبارتند از: توده هوای مونسون که تاثیراتش بر روی استان به صورت بارشهای رگباری در نوار جنوبی، توده هوای گرم شاخ آفریقا که تاثیراتش به صورت افزایش دما و وزش باد نسبتا شدید در نیمه جنوبی استان، توده هوای سرد شمالی که بصورت بارشهای رگباری بر روی استان تاثیر گذار می باشد.

توده های هوای موثر بر استان خراسان رضوی طی فصل سرد سال که از اوایل پاییز تا اوایل بهار ادامه دارد عبارتند از: توده هوای مدیترانه ای که تاثیراتش بر روی استان بصورت بارشهایی به صورت رگبار، توده هوای دریای سیاه، و توده هوای سرد قطبی که بوسیله بارشهایی بصورت برف بر استان تاثیر می‌کنند. توده هوای گرم و مرطوب جنوبی نیز  نفوذش در اوایل فصل بهار و تاثیراتش بصورت رگبار و رعد و برق می باشد.

باد محلی ديزباد يا تيزباد از جمله بادهای مهم در استان است در قسمت‌هايی از شهرستان‌های نيشابور و مشهد می‌وزد و با توجه به شرايط مناسبی كه دارا می‌باشد، يک باد اقتصادی محسوب می‌گردد. منطقه وزش باد، در جنوب و جنوب شرقی شهرستان نيشابور در جنوب ارتفاعات بينالود واقع شده است. این باد محلی با جهت شرقی– غربی می‌وزد و اثرات فرسايشی آن در جنوب دشت نيشابور و  تمايل درختان كوچک و بزرگ به سمت غرب، نشان از قدمت اين باد دارد. سرعت باد در حوالی نيمه شب كم شده و تا اوايل صبح ادامه دارد و در نيم روز سرعت باد به بيشترين مقدار خود می‌رسد. اين باد در طول سال تغيير جهت ناچيزی دارد